A. Lý thuyết
1. Phương pháp:
Ta sử dụng định nghĩa và tính chất của hai đại lượng tỉ lệ thuận
Nếu y = kx thì ta nói y tỉ lệ thuận với x theo hệ số tỉ lệ k
Với y và x là hai đại lượng tỉ lệ thuận với nhau theo hệ số tỉ lệ k thì:
Tính chất của dãy tỉ số bằng nhau
2. Ví dụ
Ví dụ: Ba lớp 7A, 7B, 7C cùng tham gia lao động trồng cây. Số cây mỗi lớp trồng tỉ lệ với các số 3;5;8 và hai lần số cây lớp 7A cộng với bốn lần số cây lớp 7B thì hơn số cây lớp 7C là 108 cây. Tính số cây mỗi lớp.
Hướng dẫn giải:
Gọi x, y, z lần lượt là số cây lớp 7A, 7B, 7C trồng
Theo bài ra ta có:
Vậy lớp 7A trồng được 18 cây, lớp 7B trồng được 30 cây, lớp 7C trồng được 48 cây
Hướng dẫn giải bài tập SGK
Bài 5 (trang 55 SGK Toán 7 Tập 1):
Hai đại lượng x và y có tỉ lệ thuận với nhau hay không nếu :
a)
| x | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| y | 9 | 18 | 27 | 36 | 45 |
b)
| x | 1 | 2 | 5 | 6 | 9 |
| y | 12 | 24 | 60 | 72 | 90 |
Lời giải:
a) Ta có:
⇒ y = 9x
Vậy x và y là hai đại lượng tỉ lệ thuận
b) Ta có
Do đó, hai đại lượng x và y không tỉ lệ thuận với nhau.
Bài 6 (trang 55 SGK Toán 7 Tập 1):
Thay cho việc đo chiều dài các cuộn dây thép người ta thường cân chúng. Cho biết mỗi mét dây nặng 25 gam.
a) Giả sử x mét dây nặng y gam. Hãy biểu diễn y theo x
b) Cuộn dây dài bao nhiêu mét biết rằng nó nặng 4,5kg?
Lời giải:
a) Vì khối lượng của cuộn dây thép tỉ lệ thuận với chiều dài nên y = k . x
Theo đề bài ta có y = 25 (g) thì x = 1 (m)
Thay vào công thức ta được 25 = k . 1 ⇒ k =25
Vậy y = 25x
b) Vì y = 25x nên khi y = 4,5kg = 4500g
⇒ x = 4500 :25 = 180(m)
Vậy cuộn dây dài 180m.
Bài 7 (trang 56 SGK Toán 7 Tập 1):
Hạnh và Vân định làm mứt dẻo từ 2,5kg dâu. Theo công thức, cứ 2kg dâu thì cần 3kg đường. Hạnh bảo cần 3,75kg đường còn Vân bảo cần 3,25kg. Theo em ai đúng và vì sao?
Lời giải:
Gọi khối lượng đường là y (kg)
gọi khối lượng dâu là x (kg)
Vì khối lượng đường y(kg) tỉ lệ thuận với khối lượng dâu x(kg) nên ta có y = kx
Theo điều kiện đề bài x = 2 thì y = 3 suy ra 3 = k.2 hay 
Vậy khi làm 2,5kg dâu thì cần 3,75kg đường, tức là Hạnh nói đúng.
Bài 8 (trang 56 SGK Toán 7 Tập 1):
Học sinh của ba lớp 7 cần phải trồng và chăm sóc 24 cây xanh. Lớp 7A có 32 học sinh lớp 7B có 28 học sinh lớp 7C có 36 học sinh. Hỏi mỗi lớp phải trồng và chăm sóc bao nhiêu cây xanh biết rằng số cây xanh tỉ lệ với số học sinh ?
Lời giải:
Gọi số cây trồng của các lớp 7A, 7B, 7C lần lượt là x, y, z (cây)
Số cây xanh tỉ lệ với số học sinh nghĩa là x : y : z = 32 : 28 : 36, hay 
Tổng số cây xanh phải chăm sóc là 24 cây nghĩa là x + y + z = 24.
Theo tính chất của dãy tỉ số bằng nhau ta có
Vậy số cây trồng của các lớp 7A, 7B, 7C theo thứ tự 8, 7, 9 (cây)
Bài 9 (trang 56 SGK Toán 7 Tập 1):
Đồng bạch là một loại hợp kim của niken, kẽm và đồng vói khối lượng của chúng lần lượt tỉ lệ với 3 ; 4 và 13. Hỏi cần bao nhiêu kilogam niken, kẽm và đồng để sản xuất 150kg đồng bạch?
Kiến thức áp dụng
Tính chất dãy tỉ số bằng nhau:
Từ dãy tỉ số bằng nhau 
ta suy ra 
Lời giải:
Gọi khối lượng của niken , kẽm ,đồng lần luợt là x ,y ,z (kg)
Khối lượng các chất lần lượt tỉ lệ với 3, 4 và 13 nghĩa là x:y:z = 3:4:13, hay 
.
Khối lượng đồng bạch cần 150kg nghĩa là x+y+z = 150.
Theo tính chất của dãy tỉ số bằng nhau ta có 
.
Do đó x = 7,5 .3 = 22,5(kg)
y = 7,5 .4 = 30 (kg)
z =7,5.13 = 97,5 (kg)
Vậy khối lượng của niken, kẽm, đồng theo thứ tự là 22,5kg; 30kg; 97,5kg
Bài 10 (trang 56 SGK Toán 7 Tập 1):
Biết các cạnh của một tam giác tỉ lệ với 2 : 3 : 4 và chu vi của nó là 45cm. Tính các cạnh của tam giác đó.
Lời giải:
Gọi chiều dài của các cạnh của tam giác tỉ lệ với 2 ,3 ,4 (cm) lần lượt là x ,y ,z
Các cạnh của tam giác tỉ lệ với 2, 3, 4 nghĩa là x : 2 = y : 3 = z : 4, hay 
Chu vi tam giác bằng 45 nghĩa là x + y+ z = 45
Theo tính chất của dãy tỉ số bằng nhau ta có 
Do đó x = 5.2 = 10 ; y = 5.3 = 15 ; z = 5.4 = 20
Vậy các cạnh của tam giác là 10cm ; 15cm ; 20cm
Bài 11 (trang 56 SGK Toán 7 Tập 1):
Đố. Đố em tính được trên một chiếc đồng hồ khi kim giờ quay được một vòng thì kim phút, kim giây quay được bao nhiêu vòng ?
Lời giải:
Ta biết rằng 1 giờ = 60 phút = 3600 giây
Kim giờ đi được 1 giờ thì kim phút quay được 1 vòng và kim giây quay được 60 vòng trên mặt đồng hồ.
Kim giờ quay được 1 vòng nghĩa là đi hết 12 giờ, vậy khi đó kim phút quay được 1.12 = 12 (vòng) và kim giây quay được 60.12 = 720 (vòng).